Δευτέρα 31 Δεκεμβρίου 2012

Η ανασκόπηση του adslgr.com: Τηλεπικοινωνίες και Ευρυζωνικότητα 2012

Λίγες ώρες πριν μπει το 2013, το adslgr.com παρουσιάζει την ανασκόπηση της τηλεπικοινωνιακής και ευρυζωνικής χρονιάς που πέρασε, ξεκινώντας από τις σημαντικότερες ειδήσεις:

Τα ορόσημα του 2012







Habemus θεσμικό πλαίσιο!

Οι παραπολιτικές στήλες του παραδοσιακού τύπου θα έγραφαν πως ήταν αρκετός ο συνδυασμός ενός Υπουργού αρμόδιου για τις τηλεπικοινωνίες και ενός Γενικού Γραμματέα Επικοινωνιών προκειμένου να κλείσουν σωρευμένες θεσμικές εκκρεμότητες ετών εντός μόλις 4 μηνών: νέος νόμος για τις τηλεπικοινωνίες (όπως η μεταρρύθμιση Reading υπαγόρευε), καθεστώς αδειοδότησης κεραιών, δικαιώματα διέλευσης σταθερών δικτύων, παρατηρητήριο ηλεκτρομαγνητικών ακτινοβολιών. Όμως η απόδοση επαίνων για το νομοθετικό έργο, που εκκρεμούσε για χρόνια και συντελέστηκε από τον Δεκέμβριο του 2011 μέχρι τον Απρίλιο του 2012, σε ένα-δύο πρόσωπα είναι όντως παραπολιτικό σχόλιο και δεν αφορά την ουσία, η οποία δεν είναι άλλη από την εφαρμογή όλων αυτών των θεσμικών κειμένων. Αν το 2012 η αγορά των τηλεπικοινωνιών, εταιρείες και καταναλωτές, κέρδισαν από την θεσμική επίλυση χρονιζουσών προβλημάτων, το 2013 πρέπει να κερδίσουμε το στοίχημα της εφαρμογής τους: την έμπρακτη υπεράσπιση των δικαιωμάτων του καταναλωτή που περιγράφει ο νέος νόμος, την διαφάνεια στην τοποθέτηση κεραιών κινητής τηλεφωνίας ούτως ώστε και η υγεία των πολιτών να προστατεύεται αλλά και η κινητή τηλεπικοινωνία να είναι μία εφικτή υπηρεσία.

Με λίγα λόγια: η μετάβαση από την θεωρία στην πράξη δεν είναι μία μάχη του αυτονόητου.



Το ετήσιο Fiber to the home: version 2012

Τo Fiber to the home πλέον αποτελεί μία εθιμοτυπία για την ετήσια ανασκόπηση του adslgr.com: δίνει μία εξαιρετική ευκαιρία για ανταλλαγή ευχών οι οποίες έχουν την αέναη δυνατότητα να ανανεώνονται αγέραστες εδώ και 5 χρόνια. Τον προσεχή Φεβρουάριο θα γιορτάσουμε 5 ολόκληρα χρόνια δημόσιας συζήτησης και εξαγγελιών, στα οποία αν αθροίσουμε και άλλα 2 που πιθανοθεωρητικά θα διαρκέσουν (όταν και εφόσον) οι διαδικασίες διαγωνισμού και ανάθεσης, τότε θα αθροίσουμε μία επταετία αναμονής για οπτική ίνα. Μάλιστα η σκυτάλη φέτος επιστρέφει στον αρχικό πολιτικό πρόγονο του έργου: τον κ. Κ. Χατζιδάκη, ο οποίος ήταν ο πρώτος που το εξήγγειλε ως Υπουργός Μεταφορών και Επικοινωνιών. Με το τεχνικό κομμάτι πλέον πλήρως ολοκληρωμένο και τα βασικά του χαρακτηριστικά γνωστοποιημένα, επιστρέφουμε στο σχετικό σχόλιο της ανασκόπησης του 2011:

Αυτό που λείπει πλέον από το έργο είναι αφενός η σταθερότητα του ευρύτερου οικονομικού περιβάλλοντος και αφετέρου η απαραίτητη πολιτική βούληση για να μετατραπεί ο σχεδιασμός σε πράξη.

Κρατώντας, όχι την ανάσα μας αλλά, το παραπάνω σχόλιο αναμένουμε κάποια εξέλιξη εντός των επόμενων 12 μηνών.



Τα καλά νέα: Rural Broadband

Σε αντίθεση με την ετήσια ευχητική τoυ FTTH, διαφαίνεται πως εξελίξεις θα έχουμε σχετικά με ένα άλλο εξίσου σημαντικό έργο που έρχεται από την πλευρά του ελληνικού δημοσίου υπο την μορφή ΣΔΙΤ. Το Rural Broadband είναι ένα έργο που σχεδιάστηκε όχι μόνο να παρέχει υπηρεσίες πρόσβασης στο διαδίκτυο σε περιοχές της υπαίθρου που σήμερα δεν έχουν πρόσβαση (ή που η πρόσβαση τους είναι χαμηλής ταχύτητας) αλλά επιπλέον θα εξασφαλίσει πως οι κάτοικοι των περιοχών θα έχουν αξιοπρεπείς ταχύτητες (όπως αυτές περιγράφονται στην Digital Agenda 2020) σε βάθος δεκαετίας. Οι απαραίτητες ρυθμιστικές εγκρίσεις από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μαζί με το οξύ ενδιαφέρον αρκετών παρόχων και εταιρειών εξοπλισμού τηλεπικοινωνιών κάνουν πιθανή την δημοπράτηση του έργου εντός του πρώτου εξαμήνου του 2013, υπό την αίρεση της γνωστής ελληνικής πραγματικότητας.

Αν στραφούμε στα κοινωνικά χαρακτηριστικά του έργου θα πρέπει να υπογραμμίσουμε πως το Rural Broadband δεν είναι απλώς ένα έργο που υπακούει στα κλισέ "θα δώσει θέσεις εργασίας", "θα φέρει ανάπτυξη" ή "θα τονώσει την αγορά" αλλά αντιθέτως θα δώσει internet εκεί που πραγματικά το έχουν περισσότερο ανάγκη: στην απομακρυσμένη, δύσβατη επαρχία του ιδιαίτερου ελληνικού ανάγλυφου.



H άφιξη του VDSL: η έλευση του Σωτήρος ή ο Αννίβας προ των πυλών;

Το πολύθρύλητο VDSL δηλώνει παρόν εδώ και περίπου ένα μήνα στην αγορά και μένει να αποδειχθεί τι είδους "σωτηρία" ή "απειλή" είναι στην πράξη. Εν πρώτοις πρέπει να ξεδιαλύνουμε την βασική διαφορά μεταξύ VDSL από το Αστικό Κέντρο και VDSL από το KV (υπαίθριο κατανεμητή). Η παροχή VDSL από το Αστικό Κέντρο, επιλογή που πρώτη ακολούθησε η Cyta Ελλάδας και στην συνέχεια ακολούθησαν η Wind, η Forthnet αλλά και ο ίδιος ο ΟΤΕ αποφέρει στον μέσο καταναλωτή, ο οποίος πιθανόν να στερείται το απαραίτητο τεχνικό υπόβαθρο, μία αμφιλεγόμενη εμπειρία. Στην πραγματικότητα η επίγευση που αφήνει το VDSL από το Αστικό Κέντρο είναι μία υπηρεσία υπό όρους: ΑΝ η απόσταση είναι ικανοποιητικά μικρή και ΑΝ η ποιότητα του χάλκινου ζεύγους την υποστηρίζει. Σε πλήρη αντίθεση το VDSL από το KV είναι μία χαρακτηριστικά σταθερή υπηρεσία, η οποία σε μεγάλο βαθμό αναβαθμίζει όχι απλώς την ίδια την ονομαστική την ταχύτητα των mbps, αλλά αφαιρεί -εν πολλοίς- από το λεξιλόγιο του πελάτη την τόσο παρεξηγημένη -στο ADSL- λέξη "έως". Αν ζητήσουμε την συνδρομή της αριθμητικής θα μας επιβεβαιώσει πως το VDSL από το Αστικό Κέντρο είναι ημίμετρο: σύμφωνα με πληροφορίες του adslgr οι VDSL συνδρομητές της Cyta δεν έχουν ξεπεράσει τους 3000 εδώ και 12 μήνες που η εταιρεία παρέχει την υπηρεσία, και μάλιστα με ικανοποιητικό τρόπο. Εν συντομία: δεν φταίει η υπηρεσία, αλλά το επιλεχθέν μοντέλο, το οποίο απευθύνεται σε ένα μικρό υποσύνολο των καταναλωτών.

Ασφαλώς η επιλογή της παροχής υπηρεσιών VDSL από το Αστικό Κέντρο δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί κατηγορηματικά κατακριτέα επιλογή, αφού έστω και σε κάποιον βαθμό αναβαθμίζει την εμπειρία της πρόσβασης στο διαδίκτυο και ωθεί την αγορά στα επόμενα βήματα της. Πόσω δε μάλλον όταν οι οικονομικές προσφορές που ανακοινώθηκαν από την Wind και την Forthnet είναι σαφέστατα προσιτές. Για τις ίδιες δε τις εταιρείες η επιλογή της οδού "VDSL από το A/K" είναι ζωτικής σημασίας αφού έστω και με το ημίμετρο αυτό, ο πελάτης παραμένει απολύτως στην εταιρεία και οι υπηρεσίες (τηλεφωνία και internet) καταλήγουν στον εξοπλισμό της εταιρείας. Η διατήρηση του πελάτη πάνω στο δίκτυο της εταιρείας αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την οικονομική βιωσιμότητα των ούτως ή άλλως χειμαζόμενων εναλλακτικών παρόχων.

Και ενώ η Cyta, η Wind και η Forthnet στοχεύουν στην διακράτηση του πελατολογίου τους επικεντρωμένες στο VDSL από το Α/Κ (χωρίς η Wind να αρνείται και την επιλογή του VPU από το KV), η hellas online επέλεξε την πιο καθαρή (τεχνολογικά) λύση της παροχής VDSL από το KV, μέσω της χονδρικής αγοράς του ΟΤΕ. Η λύση αυτή είναι ναι μεν προτιμότερη για τους συνδρομητές της εταιρείας αφού θα λαμβάνουν κανονικές υπηρεσίες VDSL αλλά δυσμενέστερη για την εταιρεία αφού θα πρέπει να μοιραστεί τους εν λόγω πελάτες της με τον ΟΤΕ, πλέον: η hellas online θα παραδίδει υπηρεσίες φωνής και ο ΟΤΕ (υπό την μορφή της μεταπώλησης υπηρεσιών) θα παραδίδει VDSL πρόσβαση.

Και στις δύο περιπτώσεις, δηλαδή είτε στην περίπτωση της παροχής VDSL από το Αστικό Κέντρο είτε στην περίπτωση της παροχής VDSL μέσω VPU από το KV του ΟΤΕ, οι εναλλακτικοί βρίσκονται σε μία μεταβατική φάση. Η μεν πρώτη λύση είναι λειψή και σαφώς μη ανταγωνιστική σε σχέση με το VDSL του ΟΤΕ, η δε δεύτερη τους επιστρέφει στην εποχή της μεταπώλησης υπηρεσιών. Άρα πρέπει να προχωρήσουν στο επόμενο βήμα, το οποίο όμως είναι άγνωστο ποιο ακριβώς θα είναι και με τι οικονομικά μέσα θα υλοποιηθεί. Tο σίγουρο είναι πως η απάντηση στο VDSL δεν είναι το Fiber to the Home που υλοποιεί σε μία γειτονιά της Ν. Σμύρνης η Forthnet, χωρίς να υποτιμάται η αξία που (θα) έχει η εξαγόμενη εμπειρία από τέτοια πιλοτική εφαρμογή.

Αντιθέτως ο ΟΤΕ, με την πρόοδο των εργασιών εγκατάστασης νέων δικτύων VDSL και τις μάλλον ευνοϊκές για τον καταναλωτή τιμές, δείχνει πως θα έχει το πάνω χέρι κατά την διάρκεια του 2013. Χωρίς να υπάρχουν μεγάλες προσδοκίες, ίσως το 2013 βαπτιστεί στην επόμενη ανασκόπηση ως έτος VDSL, ανάλογα με το πόσες νέες καμπίνες θα δούμε να "ανάβουν" στις γειτονιές των αστικών κέντρων της χώρας (κυρίως της Αθήνας).



H άφιξη του VDSL: Ο απολογισμός της καθυστέρησης

Δύο και πλέον χρόνια μας χωρίζουν από την έναρξη εργασιών για το VDSL του ΟΤΕ το καλοκαίρι του 2010. Η καθυστέρηση αυτή δεν στερείται υπαίτιων με πρώτον από όλους τον Ρυθμιστή. Όποια και να ήταν η συμπεριφορά και οι τακτικές των ρυθμιζομένων (και μη) παρόχων, ο ρυθμός με τον οποίο έγιναν οι διαβουλεύσεις, οι συζητήσεις, οι διαπραγματεύσεις κ.α. δεν αγγίζει ούτε καν αυτόν τον χαρακτηρισμό του "Σπεύδε βραδέως". Σε όχι λίγες στιγμές αυτήν την διετία, η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων έμοιαζε είτε να πλένει τα χέρια της στην ψηφιακή λεκάνη του Πόντιου Πιλάτου, είτε να πιστεύει πως ο ρυθμιστικός χρόνος είναι απαραιτήτως μακρύς και δεν υπάρχει ουδείς λόγος να βιάζεται.

Ασφαλώς it take two to tango και έτσι ο ΟΤΕ ήταν σαφώς αποδοτικότερος στην ρητορική παραπόνων παρά στην διασφάλιση της σοβαρότητας ειδικά κατά το πρώτο έτος του σίριαλ. Αν ξαναθυμηθούμε την αρχή της διαμάχης, τον Φεβρουάριο του 2011, όπου ο ΟΤΕ προσπάθησε να λανσάρει στην αγορά πακέτα VDSL, χωρίς προηγουμένως να τα έχει καταθέσει στην Ρυθμιστική Αρχή, θα αναρωτηθούμε για το αν η παράλειψη αυτή οφείλονταν σε αδικαιολόγητη άγνοια ή σε κίνηση τακτικής. Όμως πέρα από κακή αυτή εκκίνηση, ο ΟΤΕ συνεχίζει την εξάπλωση του δικτύου VDSL, εγκαθιστώντας νέες καμπίνες σε νέες περιοχές, παρά το αντίξοο οικονομικό κλίμα αλλά και την ρυθμιστική αβεβαιότητα που ίσχυε μέχρι πρότινος.

Ο τρίτος τροχός, οι εναλλακτικοί πάροχοι, τον πρώτο χρόνο καθυστέρησαν χαρακτηριστικά να πάρουν θέση έναντι του VDSL, ωσάν η καθυστέρηση αυτή να ξόρκιζε και την ίδια την έλευση του VDSL. Έτσι έπρεπε να περάσουν παραπάνω από 12 μήνες για να ανοίξει η συζήτηση για το VPU, την ρυθμιστική πρόβλεψη η οποία επιτρέπει πλέον στους εναλλακτικούς παρόχους να κρατήσουν τουλάχιστον την φωνή, αγοράζοντας από τον ΟΤΕ μόνο το VDSL.



Forthnet: Μια διαφορική εξίσωση

Την τελευταία εξαετία έχουν χαλάσει αρκετά πληκτρολόγια λόγω της συγγραφής πλήθους άρθρων σχετικά με εξαγορές, συγχωνεύσεις κ.α. Ωστόσο αυτή την φορά είμαστε -πιθανότατα- ενώπιον μίας πραγματικά μεγάλης αλλαγής στην αγορά των τηλεπικοινωνιών. Ο μεγαλύτερος εναλλακτικός πάροχος σταθερών επικοινωνιών και internet, η Forthnet, ετοιμάζεται να αλλάξει χέρια ή έστω να υποστεί σημαντικές ιδιοκτησιακές αλλαγές. Όλες οι ενδείξεις συγκλίνουν στο γεγονός πως το παρόν σχήμα του Ομίλου δεν είναι οικονομικά βιώσιμο, λόγω των δανείων που το βαραίνουν, και πως εντός του πρώτου τριμήνου του 2013 θα πρέπει να έχει βρεθεί λύση είτε προς την πλευρά της Wind είτε της hellas online, με ή χωρίς την Nova, χωρίς όμως καθόλου να αποκλείονται τρίτες λύσεις που θα διατηρήσουν την αυτόνομη πορεία της εταιρείας.

Αν όμως επαληθευτεί το σενάριο της πώλησης/συγχώνευσης της Forthnet θα πρέπει οι ειδικοί και οι αναλυτές (με ή χωρίς εισαγωγικά) της αγοράς να αναρωτηθούν γιατί ο μεγαλύτερος εναλλακτικός πάροχος οδηγήθηκε σε αυτό το αδιέξοδο αφού η απάντηση ίσως είναι αρκούντως διδακτική για την υπόλοιπη αγορά.



Κινητή τηλεφωνία: Μία ακόμα μείωση τελών τερματισμού χωρίς κέρδος για τον καταναλωτή;

Οι ευχετήριες και εορταστικές για το νέο έτος κλήσεις που θα πραγματοποιήσετε λίγες ώρες από το κινητό σας προς συγγενείς και φίλους, θα έχουν τέλος τερματισμού 1,269 λεπτά του ευρώ ανά λεπτό ομιλίας, δηλαδή σχεδόν ένα λεπτό του ευρώ. Δηλαδή η εταιρεία που λάβει την κλήση σας θα χρεώσει την δική σας εταιρεία με 0,01269€ για κάθε λεπτό ομιλίας ενώ την ίδια στιγμή η εταιρεία σας θα σας χρεώσει με 0,33~0,34€, σύμφωνα με τους καταλόγους για τις χρεώσεις εκτός προπληρωμένου χρόνου ομιλίας. Με τα μαθηματικά που ισχύουν από την εποχή του Πυθαγόρα, αυτό σημαίνει 30 φορές ακριβότερα! Οι ρυθμιστικά επιβληθείσες σταδιακές μειώσεις στα τέλη τερματισμού εδώ και μία τετραετία εθιμοτυπικά δεν φτάνουν στον καταναλωτή, όμως η από 1/1/2013 προσγείωση στο σχεδόν 1 λεπτό του ευρώ ανά λεπτό ομιλίας υπερβαίνει τα εσκαμμένα και ωθεί στην χρήση ακραίων λέξεων όπως πχ αισχροκέρδεια.

Η κατάσταση δεν είναι καλύτερη στην σταθερή τηλεφωνία όπου οι χρεώσεις (από σταθερό προς κινητό) των παρόχων, με την φωτεινή εξαίρεση του ΟΤΕ, εξακολουθούν και μένουν παγωμένες στον χρόνο της δεκαετίας του 2000. Οι εναλλακτικοί πάροχοι, προφανώς υπερασπιζόμενοι μία ιδιότυπη παράδοση που υπαγορεύει τις υπέρογκες χρεώσεις, επιλέγουν να συνεχίζουν να χρεώνουν τους πελάτες τους με άνω των 17 λεπτών του ευρώ ανά λεπτό ομιλίας όταν από 1/1/2013 η χρέωση της χονδρικής θα είναι σχεδόν 1 λεπτό. Η βαρετή επαναληπτική παράθεση των αριθμών γίνεται για να συνειδητοποιήσουμε το μέγεθος της διαφοράς.

Όλα τα παραπάνω θα διαψευστούν ηχηρώς, αν κάποιες εταιρείες κινητής ή σταθερής τηλεφωνίας ανακοινώσουν μειώσεις στην μοναδιαία τιμή χρέωσης από κινητό προς κινητό ή από σταθερό προς κινητό, σύντομα. Σαφέστατα μέρος της μείωσης των τελών τερματισμού θα περάσει στον καταναλωτή υπό την μορφή του νέου τύπου συμβολαίων με χρόνο ομιλίας προς όλα τα δίκτυα, μία εξέλιξη η οποία είναι μάλλον θετική. Αυτό συμβαίνει γιατί η χαμηλή τιμή της χονδρικής ουσιαστικά καθιστά αδιάφορο το αν η κλήση τερματίζει στο δίκτυο της ή όχι, οπότε εμπράκτως ακυρώνει την διαφοροποίηση του χρόνου ομιλίας προς το οικείο δίκτυο (τα γνωστά 1500 λεπτά) και προς άλλα δίκτυα.

Μονότονα και ανιαρά η παρούσα κοινότητα συνεχίζει να υπογραμμίζει την έλλειψη ανταγωνισμού στην αγορά της κινητής τηλεφωνίας, τις υψηλές χρεώσεις στην ομιλία εκτός προπληρωμένου/ενσωματωμένου χρόνου στα συμβόλαια, τις απαράδεκτες (υψηλότερες του roaming) τιμές του SMS, κ.α. Η κατά την διάρκεια του 2012 απουσία οποιασδήποτε αντίδρασης από την ρυθμιστική αρχή, μας απονέμει και φέτος τον άχαρο ρόλο του επικριτή της κατάστασης.


Οι ευχές, οι προκλήσεις και οι κίνδυνοι του 2013

Αν υποθέσουμε πως το στοίχημα του 2012 ήταν να λυθούν από την πλευρά του ελληνικού δημοσίου σημαντικές εκκρεμότητες, το στοίχημα του 2013 είναι να υλοποιηθούν οι αποφάσεις (νομοθετήματα, κοινές υπουργικές αποφάσεις, ρυθμιστικές αποφάσεις κ.α.) που πάρθηκαν και να δούμε μείωση της γραφειοκρατίας στην λειτουργία της αγοράς των τηλεπικοινωνιών και βελτίωση της προστασίας του καταναλωτή. Για παράδειγμα θα είναι κρίσιμη η αποδοτική λειτουργία του συστήματος αδειοδότησης ΣΗΛΥΑ της ΕΕΤΤ αφού έτσι θα απαλλαχτούμε και από τις ημιπαράνομες/ημινόμιμες κεραίες αλλά και από την αναποτελεσματική κάλυψη σήματος κινητής τηλεφωνίας.

Επίσης η υλοποίηση του Rural Broadband είναι μία θερμή αλλά και ρεαλιστική ευχή και μένει να δούμε μέσα στο επόμενο εξάμηνο τις κινήσεις από την πλευρά της ελληνικής πολιτείας. Θερμή είναι και η ευχή να μην έχουμε ακόμα μία σειρά εξαγγελιών για το FTTH αλλά να μετακινηθούμε σε ένα πραγματιστικό χρονοδιάγραμμα για την υλοποίηση του, αλλιώς θα ήταν προτιμητέο να εγκαταλειφθεί τελείως.

Ίσως η πιο δυνατή πρόκληση του 2013 για την ελληνική αγορά σταθερών τηλεπικοινωνιών είναι η πιθανή αλλαγή στο ιδιοκτησιακό καθεστώς της Forthnet. Αν και εφόσον υλοποιηθεί θα δημιουργήσει έναν δυνατό τηλεπικοινωνιακό πόλο ο οποίος θα μπορούσε με μεγαλύτερη ευχέρεια να προχωρήσει σε επενδύσεις. Σε αυτήν την συγκέντρωση δύναμης κρύβεται ωστόσο και ο αυτονόητος κίνδυνος: η μείωση του ανταγωνισμού. Όπως απλά και ξεκάθαρα το έθεσε ο Αντιπρόεδρος της ΕΕΤΤ κ. Σακκάς στην τελευταία συνέντευξη τύπου, η ρυθμιστική πολιτική στις τηλεπικοινωνίες προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα σε τρεις πυλώνες: στην προστασία του καταναλωτή, την προώθηση των επενδύσεων και την αύξηση του ανταγωνισμού. Όμως αυτές οι τρεις συνιστώσες δεν κινούνται πάντα (ή σχεδόν ποτέ) προς την ίδια κατεύθυνση.

Μέσα σε αυτήν την χρονίζουσα δύσκολη κοινωνική και οικονομική συγκυρία δεν ξεχνάμε πως όλες οι παραπάνω συζητήσεις ίσως ακούγονται περιττές και μάλλον αλλόκοτες, όμως εμείς ας συνεχίσουμε να προσπαθούμε και να ευχόμαστε για ένα καλύτερο, πιο ανθρώπινο, πιο αισιόδοξο μέλλον.


Κυρίες και κύριοι, φίλες και φίλοι, μέλη και επισκέπτες του adslgr.com:


Όλοι εμείς, οι άνθρωποι του adslgr.com, σας ευχόμαστε Καλή Χρονιά, Υγεία, Δημιουργικότητα, Ελπίδα, κάθε Ευτυχία.
Πηγή: adslgr.com
Αναρτήθηκε από στις Δεν υπάρχουν σχόλια:
Ετικέτες

Σάββατο 22 Δεκεμβρίου 2012

Τα σημαντικότερα επιτεύγματα του 2012 σύμφωνα με το Science

Για άλλη μια φορά οι συντάκτες της επιθεώρησης «Science» επέλεξαν τα σημαντικότερα επιστημονικά γεγονότα της χρονιάς που σε λίγο θα μας αφήσει, όπως αυτά παρουσιάστηκαν μέσα από δημοσιεύσεις στις σελίδες της έγκριτης επιθεώρησης.
Ο «πρωταγωνιστής» της καθιερωμένης λίστας των 10 θέσεων ήταν μάλλον αναμενόμενος: πρόκειται για το μποζόνιο Χιγκς η ύπαρξη του οποίου προβλέφθηκε θεωρητικώς πριν από περισσότερο από 40 χρόνια από τον Πίτερ Χιγκς αλλά τον περασμένο Ιούλιο επιστήμονες ανέφεραν ότι αυτή η θεωρία μάλλον έγινε… πράξη. Το θεμελιώδες αυτό σωματίδιο το οποίο πιθανότατα «συνέλαβαν» οι ερευνητές εκτιμάται ότι «κρατά» το κλειδί στην ερώτηση σχετικά με το γιατί τα στοιχειώδη σωματίδια έχουν μάζες.
Και μπορεί το μποζόνιο να κέρδισε τη «μάχη» της πρωτιάς, ωστόσο εξίσου ενδιαφέροντα είναι και τα υπόλοιπα εννέα επιτεύγματα του 2012 που συμπληρώνουν τη δεκάδα και τα οποία καλύπτουν όλα τα γούστα: περιλαμβάνουν από την προσεδάφιση του Curiosity στον Αρη και τις «γεύσεις» των νετρίνων, ως τους ρομποτικούς βραχίονες που βοηθούν τυφλούς, τα ωάρια από βλαστικά κύτταρα αλλά και το γονιδίωμα ενός μυστηριώδους είδους ανθρώπου που έζησε στον πλανήτη πριν από δεκάδες χιλιάδες χρόνια.
Iδού λοιπόν η διάσημη πλέον κατάταξη των επιστημονικών επιτευγμάτων της χρονιάς μέσα από τα μάτια των συντακτών του «Science» (η οποία ελπίζουμε να μην είναι η τελευταία αφού δημοσιεύεται την ημέρα του υποτιθέμενου - χωρίς βέβαια επιστημονική βάση - τέλους του κόσμου…)

1. Επίτευγμα της χρονιάς: Το μποζόνιο Χιγκς

Χρειάστηκε να περιμένουμε περίπου μισό αιώνα μέχρι να κατασκευαστεί το γιγάντιο μηχάνημα που θα μπορούσε να δώσει απαντήσεις σχετικά με την ύπαρξη του μποζονίου Χιγκς. Ωστόσο τον περασμένο Ιούλιο φαίνεται ότι έφτασε η στιγμή: επιστήμονες του CERN ανακοίνωσαν πως είναι σχεδόν βέβαιοι ότι εντόπισαν «κάτι που μοιάζει με το Χιγκς», το σωματίδιο που θα επιβεβαιώσει ότι γνωρίζουμε πώς η ύλη αποκτά τη μάζα της.

Συγκεκριμένα οι υπεύθυνοι του CMS και του ATLAS, των δύο πειραμάτων που διεξάγονται για τον εντοπισμό του μποζονίου Χιγκς, ανακοίνωσαν ότι το επίπεδο βεβαιότητας που πέτυχαν αντιστοιχεί σε ανακάλυψη νέου σωματιδίου, το οποίο είναι συμβατό με τη θεωρία του Πίτερ Χιγκς.

Για να γίνει επισήμως δεκτή η ανακάλυψη, οι ερευνητές θα πρέπει να αποδείξουν ότι το νέο σωματίδιο συμπεριφέρεται όπως το Χιγκς. Επιπλέον, το επίπεδο βεβαιότητας για τον εντοπισμό του σωματιδίου πρέπει να φτάνει τα 5 σίγμα, κάτι που σημαίνει ότι η πιθανότητα να οφείλονται σε λάθος οι παρατηρήσεις είναι μόλις 0,00006%.

«Τα αποτελέσματα είναι προκαταρκτικά αλλά το σήμα των 5 σίγμα που βλέπουμε στα 125 GeV είναι δραματικό. Πρόκειται όντως για νέο σωματίδιο» ανακοίνωσε τον Ιούλιο ο Τζο Ινκαντέλα, εκπρόσωπος του CMS.

Ακόμα πιο σαφής ήταν η Φαμπιόλα Τζιανότι, εκπρόσωπος του ATLAS: «Βλέπουμε στα δεδομένα μας ξεκάθαρα ίχνη ενός νέου σωματιδίου, στο επίπεδο των πέντε σίγμα, σε μια περιοχή μάζας γύρω στα 126 GeV» είπε.

Το GeV (γιγαηλεκτονιοβόλτ) είναι μονάδα μέτρησης της μάζας και της ενέργειας. Με μάζα 126 GeV, το Χιγκς είναι περίπου 130 φορές βαρύτερο από το πρωτόνιο στον πυρήνα των ατόμων.

Στην ιστορική παρουσίαση του CERN πριν από περίπου πέντε μήνες ήταν παρόντες ο βρετανός Πίτερ Χιγκς και άλλοι επιστήμονες που βοήθησαν στη διατύπωση της θεωρίας για τον μηχανισμό του Χιγκς στις αρχές της δεκαετίας του 1960.

«Ποτέ δεν περίμενα ότι αυτό θα συνέβαινε όσο ζω και θα ζητήσω από την οικογένειά μου να βάλει μια σαμπάνια στο ψυγείο» δήλωσε τότε ο 83χρονος Χιγκς.

Εφόσον επιβεβαιωθεί οριστικά η ανακάλυψη, ο πειραματικός άθλος θα επιστεγάσει το λεγόμενο Καθιερωμένο Μοντέλο, το θεωρητικό οικοδόμημα που αναπτύχθηκε τον περασμένο αιώνα και συγκεντρώνει όλες τις γνώσεις των φυσικών για τα στοιχειώδη συστατικά του Σύμπαντος.

Σημειώνεται πάντως ότι θεωρητικώς υπάρχει πάντα η πιθανότητα το σωματίδιο που ανακαλύφθηκε να μην είναι το Χιγκς. Σε αυτή την περίπτωση, οι θεωρητικοί φυσικοί θα αναγκαστούν να αναθεωρήσουν, πιθανώς εκ βάθρων, το αγαπημένο τους Καθιερωμένο Μοντέλο, δηλαδή τις εξισώσεις που περιγράφουν τις ιδιότητες και τη συμπεριφορά των υποατομικών σωματιδίων.

Οι επιλαχόντες

2. Το γονιδίωμα του μακρινού μας εξαδέλφου

Μέσα στο 2012 γερμανοί επιστήμονες έδωσαν στη δημοσιότητα το γονιδίωμα ενός εξαφανισμένου είδους, του ανθρώπου του Ντενίσοβα. Πρόκειται για ένα είδος που ζούσε στη Σιβηρία και ήταν συγγενικό των σύγχρονων ανθρώπων – οι Ντενίσοβα ήταν μάλιστα ακόμη πιο στενοί συγγενείς των Νεάντερταλ.

Το «διάβασμα» της γενετικής αλληλουχίας του μυστηριώδους είδους επετεύχθη μέσω της ανάλυσης του απολιθώματος ενός δακτύλου αλλά και ενός δοντιού που εντοπίστηκαν σε ένα σπήλαιο στη Ντενίσοβα της νότιας Σιβηρίας.

Οι Νεάντερταλ και οι Ντενίσοβα θεωρούνται οι στενότεροι εξαφανισμένοι συγγενείς του σύγχρονου ανθρώπου. Οι επιστήμονες ήδη ερευνούν το γονιδίωμα των Ντενίσοβα για να συμπεράνουν ποια ακριβώς γονίδια του ανθρωπίνου γονιδιώματος προέρχονται από το DNA των μακρινών αυτών εξαδέλφων μας.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον κορυφαίο παλαιογενετιστή Σβάντε Πάαμπο του Ινστιτούτου Εξελικτικής Ανθρωπολογίας Μαξ Πλανκ της Λειψίας δημοσίευσαν την ανάλυση του αρχαίου DNA για να επιτρέψουν στους συναδέλφους τους να «κατεβάσουν» δωρεάν το γονιδίωμα, ώστε να το μελετήσουν αποτελεσματικότερα.

Πριν από ένα χρόνο περίπου, οι ίδιοι γερμανοί επιστήμονες είχαν δημοσιεύσει μία πρώτη μη αναλυτική εκδοχή του γονιδιώματος ενός κοριτσιού που έζησε στο σπήλαιο Ντενίσοβα πριν από 30.000 χρόνια τουλάχιστον και τα απολιθώματα του οποίου είχαν ανακαλυφθεί το 2008 από επιστήμονες της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών.

3. Ποντίκια γέννησαν με ωάρια από βλαστικά κύτταρα
Μέσα στο 2012 ιάπωνες ερευνητές χάρισαν σε… ποντικίνες τη χαρά της μητρότητας με ωάρια που δημιούργησαν από το… μηδέν με χρήση βλαστικών κυττάρων. Οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Κιότο στην Ιαπωνία γονιμοποίησαν τα ωάρια που δημιούργησαν και τα εμφύτευσαν σε πειραματόζωα: ύστερα από φυσιολογική εγκυμοσύνη, αυτά έφεραν στο φως υγιή ποντικάκια. Το … ευτυχές γεγονός ήλθε ύστερα από μια πορεία ερευνών που σημειώθηκε μεθοδικά, βήμα προς βήμα, ξεκινώντας από τις «απαρχές» του γεννητικού συστήματος – δηλαδή από τα αρχέγονα γεννητικά κύτταρα (PGC). Τα κύτταρα αυτά, τα οποία διαθέτει το έμβρυο, διαφοροποιούνται κατά την ανάπτυξη ώστε να σχηματίσουν τελικά τα ωάρια ή τα σπερματοζωάρια.

Μέσα στο 2011 ο Κατσουχίκο Χαγιάσι και οι συνεργάτες του στο Πανεπιστήμιο του Κιότο είχαν καταφέρει να δημιουργήσουν κύτταρα παρόμοια με τα PGC τόσο από εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα ποντικών όσο και από κύτταρα iPS (induced pluripotent stem cells), τα οποία έχουν τις ιδιότητες των πολυδύναμων εμβρυϊκών βλαστικών αλλά προκύπτουν από τη μετατροπή ενηλίκων κυττάρων. Στη συνέχεια οι επιστήμονες είχαν επιτύχει να παραγάγουν σπέρμα χρησιμοποιώντας τα κύτταρα με τις ιδιότητες των PGC που δημιούργησαν.

Στη νέα μελέτη τους η οποία δημοσιεύθηκε αυτή τη χρονιά στην επιθεώρηση «Science», οι επιστήμονες προχώρησαν πολύ περισσότερο. Κατ’ αρχάς δημιούργησαν από τα κύτταρα με τις ιδιότητες των PGC ωάρια ποντικών. Για να το επιτύχουν χρησιμοποίησαν εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα καθώς και κύτταρα iPS που έλαβαν από έμβρυο θηλυκού ποντικού, τα οποία τοποθέτησαν ανάμεσα σε κύτταρα ωαρίων (επίσης από έμβρυο θηλυκού ποντικού) προκειμένου να τα κάνουν να μετατραπούν σε κύτταρα ωαρίων σε αρχικό στάδιο.

Στη συνέχεια οι ερευνητές εμφύτευσαν τα νεαρά κύτταρα ωαρίων που σχηματίστηκαν στις ωοθήκες μιας ενήλικης ποντικίνας. Τέσσερις εβδομάδες αργότερα, αφαιρώντας τις ωοθήκες, είδαν ότι είχαν αναπτυχθεί σε ώριμα ωάρια, τα οποία γονιμοποίησαν και εμφύτευσαν σε άλλα θηλυκά ποντίκια. Τα εμφυτευμένα γονιμοποιημένα ωάρια αναπτύχθηκαν κανονικά σε έμβρυα οδηγώντας τελικά στη γέννηση καθ’όλα υγιών μικρών.

Ωστόσο, όπως αναφέρεται στη μελέτη, η ανάπτυξη ορισμένων εμβρύων παρουσίασε ανωμαλίες. Οι ερευνητές δεν γνωρίζουν αν αυτό οφείλεται σε προβλήματα που είχαν τα ίδια τα ωάρια ή αν σχετίζεται με το περιβάλλον ανάπτυξής τους. Τα ζητήματα αυτά θα πρέπει να διευκρινιστούν με περαιτέρω μελέτες.

4. Η προσεδάφιση του Curiosity στον Αρη
Μέσα σε αυτή τη χρονιά η ανθρωπότητα έβαλε (πιο σοβαρά από ποτέ) πλώρη για την κατάκτηση του Κόκκινου Πλανήτη στέλνοντας για εξερεύνηση ένα άκρως εξελιγμένο ρομποτικό όχημα, το Curiosity. Η επιτυχημένη προσεδάφιση του ρομποτικού εξερευνητή ήταν ένα μεγάλο στοίχημα για τους ειδικούς της αποστολής στο Jet Propulsion Laboratory της NASA, λίγο έξω από το Λος Αντζελες.

Παρότι το Curiosity δεν ήταν το πρώτο ρομποτικό όχημα που έφθασε στον Αρη η επιτυχής προσεδάφισή του τον περασμένο Αύγουστο άνοιξε μια καινούργια σελίδα στην κατάκτηση του Διαστήματος.

Το μικρό αυτό διαστημικό επιστημονικό εργαστήριο το οποίο κοστίζει 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια αποτελεί το «πουλέν» της NASA η οποία τα τελευταία χρόνια πλήττεται από περικοπές των προγραμμάτων της. Και έτσι η στιγμή που «πάτησε» επάνω στον Άρη ήταν για την αμερικανική διαστημική υπηρεσία ιστορική.

Όλα πήγαν κατ’ ευχήν. Η είσοδος του οχήματος στην ατμόσφαιρα του Κόκκινου Πλανήτη έγινε ακριβώς τη χρονική στιγμή που είχε προγραμματιστεί. Οι προωθητικοί πύραυλοι το οδήγησαν στην επιλεγμένη τοποθεσία προσεδάφισης, στον κρατήρα Γκέιλ, στο νότιο ημισφαίριο του πλανήτη, κοντά στον ισημερινό. Το πελώριο αλεξίπτωτο ανέκοψε την ταχύτητά του και ο «ουράνιος γερανός» το απόθεσε μαλακά στο έδαφος. Το ρομποτικό όχημα έφτασε στον προορισμό του αφού διήνυσε 566 εκατομμύρια χιλιόμετρα εντός οκτώ περίπου μηνών, κινούμενο με ταχύτητα 17 φορές μεγαλύτερη από αυτή του ήχου.

Στους τέσσερις μήνες που το Curiosity «κατοικεί» στον Αρη έχει αποδείξει ότι είναι άκρως «εργατικό» στέλνοντας πίσω στη Γη πλήθος εικόνων και πληροφοριών. Βασικός στόχος της όλης αποστολής είναι η αναζήτηση μορφών ζωής στον Κόκκινο Πλανήτη. Η πιθανή ανακάλυψή τους εκτιμάται ότι θα βοηθήσει μεταξύ άλλων στις μελλοντικές επανδρωμένες αποστολές στον Αρη.

5. Φανερώθηκαν τα… εξωτικά σωματίδια

Το 2012 εμφανίστηκαν οι πρώτες σαφείς ενδείξεις για την ύπαρξη των «φερμιονίων Μαγιοράνα», μιας κατηγορίας παράξενων σωματιδίων που αποτελούν τα αντισωματίδια των εαυτών τους. Ο εντοπισμός τους κατέστη δυνατός χάρη σε ένα ειδικά σχεδιασμένο τρανζίστορ.

Φερμιόνια είναι χονδρικά τα σωματίδια από τα οποία αποτελείται η μάζα, σε αντιδιαστολή με τα λεγόμενα μποζόνια, τα οποία χονδρικά είναι φορείς των φυσικών δυνάμεων.

Όλα ή τουλάχιστον τα περισσότερα φερμιόνια είναι «φερμιόνια Ντιράκ» (ονομάστηκαν έτσι από τον μεγάλο βρετανό φυσικό Πολ Ντιράκ) και εξ ορισμού είναι διαφορετικά από τα αντισωματίδιά τους, τα οποία υπάρχουν στον κόσμο της αντιύλης. Οταν ένα σωματίδιο συναντήσει ένα αντισωματίδιο, και τα δύο εξαϋλώνονται σε μια έκρηξη ενέργειας.

Το 1937, όμως, ο ιταλός θεωρητικός φυσικός Ετορε Μαγιοράνα (ο οποίος εξαφανίστηκε μυστηριωδώς το 1938 στη διάρκεια ενός ταξιδιού με καράβι) προέβλεψε θεωρητικά ότι υπάρχουν φερμιόνια που δεν ακολουθούν τον κανόνα του Ντιράκ.

Προηγούμενες θεωρητικές μελέτες προέβλεπαν ότι, ακόμα και αν δεν υπάρχουν συγκεκριμένα θεμελιώδη σωματίδια που να συμπεριφέρονται ως φερμιόνια Ντιράκ, η κίνηση των ηλεκτρονίων σε κάποια ηλεκτρονικά κυκλώματα μιμείται τη συμπεριφορά των φερμιονίων Μαγιοράνα.

Αν οι φυσικοί κατάφερναν να δείξουν ότι μεγάλοι αριθμοί ηλεκτρονίων συμπεριφέρονται όπως τα αντίθετα των εαυτών τους, θα έδειχναν ουσιαστικά ότι τα φερμιόνια Μαγιοράνα όντως υπάρχουν.

Αυτό ακριβώς επιχείρησε να κάνει η μελέτη των ερευνητών του Ντέλφτ στην Ολλανδία. Στο πλαίσιό της οι επιστήμονες κατασκεύασαν ένα ειδικό τρανζίστορ, το οποίο περιλαμβάνει ένα εξαιρετικά λεπτό, ημιαγώγιμο καλώδιο που συνδέει δύο ηλεκτρόδια.

Σύμφωνα με τη θεωρία, αν διοχετευθεί ηλεκτρικό ρεύμα σε αυτό το νανοκαλώδιο υπό την επίδραση ενός μαγνητικού πεδίου, και κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, τα ηλεκτρόνια στο νανοκαλώδιο θα συμπεριφερθούν ως φερμιόνια Μαγιοράνα. Αν πάλι η θεωρία δεν ευσταθεί, το ηλεκτρικό ρεύμα δεν θα πρέπει καν να περάσει από το ημιαγώγιμο νανοκαλώδιο. Πράγματι, οι ερευνητές κατέγραψαν τη ροή ηλεκτρονίων, ένδειξη ότι συμπεριφέρονται ως φερμιόνια Μαγιοράνα.

Αν τελικά η ύπαρξη των φερμιονίων Μαγιοράνα επιβεβαιωθεί, τότε μπορούν να υπάρχουν «απτές» εφαρμογές σε πολλούς τομείς. Για παράδειγμα, τα φερμιόνια αυτά θα ήταν ιδανικά για την κατασκευή των λεγόμενων κβαντικών υπολογιστών, καθώς ένα ζευγάρι από φερμιόνια Μογιοράνα θα «θυμόταν» την αρχική του κατάσταση ακόμα και αν χωριζόταν.

6. «Ανάβοντας» και «σβήνοντας» τα γονίδια
Μετά την αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος μια από τις μεγάλες προκλήσεις για τους ειδικούς ήταν – και είναι – το να καταφέρουν να παρέμβουν σε συγκεκριμένα γονίδια προκειμένου να αποκαλύψουν τα «επιμέρους» μυστικά του γενετικού μας κώδικα τα οποία είναι καίριας σημασίας για την υγεία αλλά και την ασθένεια στον ανθρώπινο οργανισμό.

Ωστόσο η όλη διαδικασία της παρέμβασης ήταν σε μεγάλο βαθμό δύσκολη αφού δεν υπήρχαν τα κατάλληλα εξειδικευμένα εργαλεία. Μέσα στο 2012 όμως εμφανίστηκε ένα εξελιγμένο «εργαλείο» (TAL effector) το οποίο έδωσε στους ερευνητές τη δυνατότητα να «αλλάζουν» τη συμπεριφορά των γονιδίων, να αυξάνουν τη δράση τους ή αντιθέτως να τα «αποσιωπούν» σε ψάρια-ζέβρα, βατράχους, παραγωγικά ζώα, ακόμη και σε κύτταρα ασθενών.

Η νέα αυτή τεχνολογία μαζί με άλλες που συνεχώς «αναδύονται» υπόσχονται να προσφέρουν ένα μέλλον εξίσου αποτελεσματικό και πιο φθηνό σε σύγκριση με τις υπάρχουσες μεθόδους στόχευσης γονιδίων.

Μέσα σε αυτό το νέο τοπίο οι επιστήμονες ελπίζουν ότι θα καταφέρουν να «διαβάσουν» καλύτερα το κάθε γονίδιο και τις μεταλλάξεις του, τον ρόλο που επιτελεί τόσο σε υγιή άτομα όσο και σε ασθενείς.

Η καλύτερη γνώση του γενετικού υλικού μας εκτιμάται ότι τελικώς θα προσφέρει και καλύτερες θεραπείες «κομμένες και ραμμένες» με βάση το DNA του καθενός μας.

7. Λέιζερ ακτίνων Χ στην υπηρεσία της ιατρικής

Τον περασμένο Νοέμβριο επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Τύμπινγκεν χρησιμοποίησαν ένα λέιζερ ακτίνων Χ – το οποίο «λάμπει» πολύ περισσότερο από τις συμβατικές πηγές ακτίνων Χ – προκειμένου να προσδιορίσουν τη δομή ενός ενζύμου.

Το ένζυμο αυτό είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση του παρασίτου Trypanosoma brucei το οποίο προκαλεί την αφρικανική τρυπανοσωμίαση (ή αλλιώς ασθένεια του ύπνου).

Το συγκεκριμένο επίτευγμα έδειξε τις μεγάλες ικανότητες των λέιζερ ακτίνων Χ στον προσδιορισμό της δομής πρωτεϊνών η οποία παρέμενε μέχρι σήμερα «ασύλληπτη» από τους επιστήμονες.

Η εξέλιξη των εργαλείων που χρησιμοποιούν οι ερευνητές αναμένεται να αποκαλύψει ζωτικής σημασίας λεπτομέρειες για τον «μικρόκοσμο» εντός πολλών οργανισμών, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου.

8. Στα σκουπίδια ο όρος «σκουπιδο-DNA»

Μια μελέτη που είδε το φως της δημοσιότητας τον περασμένο Σεπτέμβριο θεωρήθηκε ως νέο ιστορικό ορόσημο της βιολογίας – μετά από εκείνο της ολοκληρωμένης «ανάγνωσης» του ανθρωπίνου γονιδιώματος το 2003. Εκατοντάδες επιστήμονες δεκάδων ερευνητικών κέντρων παγκοσμίως που συμμετείχαν στο διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα ENCODE παρουσίασαν την «ανανεωμένη έκδοση» της «εγκυκλοπαίδειας του DNA» η οποία επεφύλασσε μια μεγάλη έκπληξη.

Ποια ήταν αυτή; Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της τεράστιας αυτής ερευνητικής δουλειάς που διήρκεσε πέντε έτη το ανθρώπινο γονιδίωμα είναι κάτι πολύ περισσότερο από τα ήδη γνωστά 20.000- 23.000 γονίδια, καθώς, πέρα από αυτά τα γονίδια που απαρτίζουν μόλις το 2% του DNA και παράγουν τις πρωτεϊνες, το υπόλοιπο DNA (θεωρούμενο «σκουπίδι» μέχρι σήμερα) κάθε άλλο παρά άχρηστο είναι. Στην πραγματικότητα, μάλλον αποτελεί ένα τεράστιο κρυφό «λειτουργικό σύστημα» που ελέγχει το γονιδίωμά μας. Συνολικά, περίπου το 80% του DNA αποκαλύφθηκε πλέον ότι επιτελεί κάποιου είδους χρήσιμη βιοχημική λειτουργία.

Ο νέος γενετικός «χάρτης» έριξε περισσότερο φως στο ανθρώπινο γονιδίωμα, αλλά ταυτόχρονα κατέστησε ακόμα πιο περίπλοκη και μυστηριώδη τη λειτουργία των γονιδίων. Οι επιστήμονες ελπίζουν πάντως ότι τα νέα στοιχεία θα βοηθήσουν στην καλύτερη κατανόηση των ασθενειών και σε πιο αποτελεσματικές θεραπείες τους.

Ηταν χαρακτηριστική των ανατρεπτικών αυτών ευρημάτων η δήλωση του επικεφαλής της διεθνούς ερευνητικής ομάδας, καθηγητή Γιούαν Μπίρνι του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Βιοπληροφορικής στο Κέμπριτζ: «Ο όρος σκουπιδο-DNA πρέπει πια να… πεταχτεί στα σκουπίδια. Είναι ξεκάθαρο από τη νέα έρευνα ότι ένα πολύ μεγαλύτερο τμήμα του γονιδιώματος είναι βιολογικά ενεργό από ό,τι νομίζαμε».

Οι ερευνητές εντόπισαν μέσα στο «άχρηστο» DNA γύρω στα 10.000 γονίδια πέρα από τα ήδη γνωστά περίπου 20.000 γονίδια. Αυτά τα νέα γονίδια όμως δεν κωδικοποιούν πρωτεΐνες, αλλά μόρια RNA, τα οποία βοηθούν σημαντικά στη ρύθμιση της δράσης των 20.000 γονιδίων που παράγουν τις πρωτεΐνες. Όπως ανακαλύφθηκε, περίπου το 76% του DNA του γονιδιώματος μετατρέπεται (μεταγράφεται) σε RNA, ένα ποσοστό πολύ μεγαλύτερο από ό,τι πίστευαν οι βιολόγοι μέχρι σήμερα. Βρέθηκαν ακόμα περίπου 11.200 «ψευδο-γονίδια», νεκρά εξελικτικά απομεινάρια του μακρινού παρελθόντος, που όμως -για κάποιον λόγο- ενεργοποιούνται ξανά σε μερικά κύτταρα και σε μερικούς ανθρώπους.

9. Κίνηση με τη… σκέψη

Μέσα στο 2012 ειδικοί του Εργαστηρίου Εφαρμοσμένης Φυσικής του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς πήγαν τη σκέψη της… κίνησης μέσω της σκέψης ένα βήμα πιο πέρα.

Παρουσίασαν έναν εξελιγμένο ρομποτικό βραχίονα ονόματι Modular Prosthetic Limb (αναπτύχθηκε στο πλαίσιο των Εξελιγμένων Ερευνητικών Προγραμμάτων του υπουργείου Εθνικής Αμυνας των ΗΠΑ) που προσφέρει σε παράλυτα άτομα τα οποία σήμερα είναι εγκλωβισμένα μέσα σε ένα σώμα που δεν αντιδρά, μεγάλη αυτονομία κινήσεων – είναι χαρακτηριστικό ότι το νέο ρομποτικό προσθετικό μέλος προσφέρει ανεξάρτητη κίνηση του κάθε δαχτύλου σε ένα «πακέτο» που ζυγίζει λιγότερο από πέντε κιλά.

Το Modular Prosthetic Limb προσομοιάζει στη δεξιότητα των κινήσεων με το φυσικό άνω ανθρώπινο άκρο και είναι σχεδιασμένο ώστε να αποκρίνεται στη σκέψη του χρήστη. Στο πλαίσιο πειραμάτων προσέφερε σε παράλυτους ασθενείς τη δυνατότητα να εκτελούν πολύπλοκες κινήσεις σε τρεις διαστάσεις.

Σημειώνεται ότι η ίδια ερευνητική ομάδα ήταν η πρώτη που είχε δείξει πώς παράλυτα άτομα μπορούν μόνο με τη σκέψη τους να κινήσουν τον κέρσορα σε μια οθόνη υπολογιστή.

Προς το παρόν η συγκεκριμένη τεχνολογία είναι πειραματική και πολύ ακριβή ωστόσο οι επιστήμονες ελπίζουν ότι πιο εξελιγμένοι αλγόριθμοι θα βελτιώσουν αυτά τα «νευρο-προσθετικά» μέλη χαρίζοντας αυτονομία σε άτομα που έχουν παραλύσει λόγω εγκεφαλικού επεισοδίου, τραυματισμών στη σπονδυλική στήλη και άλλων παθήσεων.

10. Πώς αλλάζουν οι «γεύσεις» των νετρίνων
Το τελευταίο κομμάτι ενός παζλ που βασάνιζε επί έτη τους φυσικούς φαίνεται ότι βρέθηκε εφέτος μέσω των μετρήσεων του Πειράματος Νετρίνων του Αντιδραστήρα Daya Bay στην Κίνα.

Η διεθνής ομάδα ερευνητών που εργάζεται εκεί κατόρθωσε να προσδιορίσει την τιμή και της τελευταίας παραμέτρου που απαιτείται για την περιγραφή των ταλαντώσεων των νετρίνων – του τρόπου δηλαδή με τον οποίο τα σωματίδια περνούν από τον ένα τύπο στον άλλο ή, όπως λένε οι ειδικοί, αλλάζουν «γεύσεις».

Η εξέλιξη θα επιτρέψει πλέον στους επιστήμονες να μελετήσουν καλύτερα τη συμπεριφορά των νετρίνων και των αντινετρίνων και ενδεχομένως να δώσουν απαντήσεις στο μεγάλο μυστήριο της ύπαρξης της ύλης και της αντιύλης στο Σύμπαν.

Για πολύ καιρό η επιστήμη θεωρούσε τα νετρίνα μάλλον «αδιάφορα» σωματίδια με μηδενική μάζα και ουδέτερο φορτίο. Πρόσφατα όμως αποδείχθηκε ότι έκρυβαν πολυποίκιλες εκπλήξεις. Ναι μεν το φορτίο τους είναι ουδέτερο αλλά μάλλον διαθέτουν μάζα – έστω και εξαιρετικά μικρή. Επιλέον είναι τα μόνα που κυκλοφορούν σε πολλές «γεύσεις».

Η καθυστερημένη αναγνώριση είναι βέβαια δικαιολογημένη. Τα νετρίνα είναι εξαιρετικά «φευγαλέα» σωματίδια: ταξιδεύουν σε ταχύτητες παρόμοιες με αυτές του φωτός και δεν αλληλεπιδρούν σχεδόν με τίποτε – υπόκεινται μόνο σε ασθενείς αλληλεπιδράσεις με την ύλη. Αυτό σημαίνει ότι μπορούν να διαπεράσουν τα πάντα, ακόμη και το χέρι σας, ανεμπόδιστα και χωρίς να γίνονται αντιληπτά.

Οι επιστήμονες έχουν διακρίνει προς το παρόν τρεις τύπους τους, ή «γεύσεις» όπως τις αποκαλούν: τα νετρίνα ηλεκτρονίου, τα νετρίνα μιονίου και τα νετρίνα τ. Κατά τη διάρκεια του ιλιγγιωδών ταχυτήτων ταξιδιού τους τα σωματίδια-χαμαιλέοντες φαίνονται ξαφνικά να «εξαφανίζονται». Στην πραγματικότητα όμως, όπως ανακάλυψαν οι επιστήμονες, απλώς αλλάζουν γεύση: «μετασχηματίζονται» ή υφίστανται ταλαντώσεις μεταπηδώντας από τον έναν τύπο στον άλλο.

Η ανακάλυψη των ταλαντώσεων των νετρίνων – οι οποίες είναι και αυτές που απέδειξαν ότι τα σωμάτια έχουν μάζα – έγινε εδώ και περίπου μια δεκαετία. Εκτοτε οι φυσικοί προσπαθούν να διερευνήσουν πώς ακριβώς συντελούνται. Διεξάγοντας σειρές πειραμάτων πέτυχαν να προσδιορίσουν την τιμή σχεδόν όλων των παραμέτρων που προβλέπει το θεωρητικό μοντέλο της περιγραφής τους – εκτός από μια.

Αυτήν ακριβώς την παράμετρο, τη γωνία μείξης θ13, κατόρθωσαν να μετρήσουν οι ερευνητές του Daya Bay, προσδιορίζοντας την τιμή της στις 8,8 μοίρες και όχι στο 0, όπως υπαγόρευαν ορισμένες υποψίες.

Η εξέλιξη είναι σημαντική, όχι μόνο γιατί πλέον θα επιτρέψει πειράματα και υπολογισμούς που ως τώρα ήταν αδύνατα, αλλά και επειδή το γεγονός ότι η θ13 δεν έχει μηδενική τιμή «ανοίγει» ένα μεγάλο πεδίο πιθανοτήτων για την επιβεβαίωση βασικών θεωριών της Φυσικής όπως η ασυμμετρία μεταξύ ύλης και αντιύλης (η λεγόμενη παραβίαση φορτίου-ισοτιμίας ή CP violation).
Πηγή: in.gr
Αναρτήθηκε από στις Δεν υπάρχουν σχόλια:
Ετικέτες
Εγγραφή σε: Αναρτήσεις (Atom)